Osteopenie

Het lichaam is onophoudelijk bezig met het afbreken en opbouwen van bot. Tot ongeveer 25 jaar bouwt het daarbij meer bot op dan het afbreekt. Na ongeveer 40 jaar is het omgekeerde het geval. Mannen verliezen vanaf dat moment in totaal 20 tot 30 procent van hun botmassa, vrouwen soms tot aan 50 procent. Botten worden daardoor kwetsbaarder.

Onze botten bestaan uit calcium, fosfor, merg en nog enkele stoffen. Deze zorgen samen voor een hechte structuur, met daartussen kleine openingen. De afmetingen van de openingen in onze botten bepalen de botdichtheid. Afhankelijk van de mate waarin de botdichtheid is afgenomen spreken we van osteopenie of osteoporose, ook wel botontkalking genoemd. Bij een verdere verslechtering van de botdichtheid spreekt men van osteoporose en is er een verhoogd risico op botbreuken.

Wat zijn de oorzaken en gevolgen van osteopenie?

Ook mensen met osteopenie kunnen een verhoogd risico hebben op botbreuken. Dit wordt mede bepaald door risicofactoren. Een aantal factoren vergroot de kans op het krijgen van osteoporose aanzienlijk. U loopt een hoger risico op osteoporose als u:

• eerder iets gebroken hebt, na het vijftigste levensjaar;
• langdurig bepaalde medicijnen gebruikt, bijvoorbeeld corticosteroïden of middelen tegen epilepsie;
• ondergewicht hebt;
• erg weinig beweegt, bijvoorbeeld vanwege langdurige bedrust of rolstoelafhankelijk bent;
• een tekort aan vitamine D hebt;
• minder dan 500 mg calcium per dag eet en/of drinkt;
• rookt;
• vroeg in de overgang komt (voor het vijfenveertigste jaar);
• meer dan één glas alcohol per dag drinkt;
• familieleden met osteoporose hebt.

Bij bepaalde ziektes is de kans op osteoporose groter. Voorbeelden hiervan zijn reumatoïde artritis, chronische darmziekten, diabetes mellitus en een te snel werkende schildklier.

De enige manier om osteopenie aan te tonen, is met een onderzoek naar uw botdichtheid, een zogenaamde DEXA-meting. Hierbij wordt de botdichtheid van uw heup en wervels gemeten. U voelt hier niets van. De botdichtheid wordt uitgedrukt in een T-score.

Betekenis hoogte T- score
Op basis van de T-score bestaan er drie categorieën van botdichtheid:

• een T-score tussen +1 en -1 betekent een normale botdichtheid;
• een T-score tussen -1 en -2,5 betekent osteopenie;
• een T-score van -2,5 of lager betekent osteoporose.

Hierbij geldt; hoe lager de botdichtheid, hoe hoger de kans op een botbreuk.

Osteoporose is soms te voorkomen. Voor gezonde mensen helpt het om consequent voeding met voldoende calcium te gebruiken. Daarnaast is voldoende vitamine D belangrijk voor een goede calciumopname in ons lichaam. Ook uw levensstijl is van belang. Te veel alcoholgebruik, roken en weinig lichaamsbeweging verhogen het risico op osteoporose.

Calcium
Calcium zit in zuivelproducten, zoals melk, kaas en yoghurt maar ook in bijvoorbeeld peulvruchten, groente en noten. Het maakt hierbij voor het calciumgehalte niet uit of u magere, halfvolle of volle zuivelproducten gebruikt, maar voor het vetgehalte wel (denk aan cholesterolbeperking). Voor mensen ouder dan vijftig jaar geldt het advies meer calcium te gebruiken dan jongere volwassenen. Naarmate het lichaam veroudert, krijgt het lichaam namelijk meer moeite calcium daadwerkelijk op te nemen.

Iedere dag vier tot vijf calciumrijke voedingsmiddelen gebruiken, is doorgaans voldoende om aan de dagelijkse behoefte te voldoen. Bij 2 of 3 zuivelprodukten per dag is het advies om 500 mg Calcium per dag met een tablet erbij te nemen. Bij 0 of 1 zuivelprodukt per dag is het advies om 1000 mg Calcium tablet erbij te  nemen.

Vitamine D
Het lichaam heeft voldoende vitamine D nodig om calcium goed op te nemen uit de voeding. Het grootste deel daarvan maakt het zelf aan, onder invloed van zonlicht. Breng daarvoor elke dag minimaal dertig minuten met een onbedekt gezicht en blote handen door in de buitenlucht. Vanwege het klimaat in Nederland maakt het lichaam vooral in de maanden april tot en met september vitamine D aan. In de herfst en winter is het afhankelijk van eerder opgebouwde reserves en voeding.

Wanneer het lichaam ouder wordt, neemt het vermogen om zelf vitamine D aan te maken bovendien af. Bij mensen met een donkere huidskleur is dit vermogen bovendien minder dan bij mensen met een lichte huidskleur.

Een aantal voedingsmiddelen bevat ook vitamine D, bijvoorbeeld sommige margarines en vette vis, zoals zalm, paling, haring, sardines en makreel. Vlees en eieren bevatten het ook, maar minder.

Een groot aantal mensen haalt de minimale hoeveelheid vitamine D niet. In dat geval is extra inname via medicatie noodzakelijk.

Bij de diagnose osteopenie is het nodig om extra vitamine D te slikken in een dagelijkse dosis van 800IE (=20 microgram)

Bewegen
Bewegen vermindert de kans op vallen en het versterkt de spierkracht. Daarnaast helpt het om osteoporose tegen te gaan, want door belaste beweging, zoals lopen of traplopen, verbetert de botkwaliteit. Fietsen en zwemmen is vooral goed voor uw conditie, maar levert voor uw botten minder op dan lopen. Ten minste een half uur stevig wandelen per dag levert al veel op. Ook sporten zoals tennissen en hobby’s zoals tuinieren zijn goede voorbeelden van belaste lichaamsbeweging.

Vallen
Als u een verminderde botdichtheid hebt, is het belangrijk om vallen te voorkomen. Uw loopt daarbij namelijk het risico iets te breken. Als u medicijnen gebruikt die u evenwicht beïnvloeden, als u minder ziet of al vaker viel, bespreek dit dan met een huisarts of verpleegkundige. Misschien is het mogelijk uw medicatie bij te stellen, of u krijgt een verwijzing voor balanstraining. Zorg thuis voor goede verlichting en vaste ondergrond. Vermijd bijvoorbeeld gladde vloeren, losliggende tapijten en uitstekende hoeken.

Patiënten Vereniging

• www.osteoporosevereniging.nl
• telefonisch: 088-5054300
• email: secretariaat@osteoporosevereniging.nl

Informatie belastbaarheid en werk, woonomgeving, sociaal etc.

• www.botinbalans.nl

Valpreventie voor ouderen

• Stichting Consument en Veiligheid
• www.veiligheid.nl (kies kopje ‘valpreventie’)
• info@veiligheid.nl

Stichting Voedingscentrum Nederland

• www.voedingscentrum.nl